Câu chuyện về một dòng sông

Dịp nghĩ vào mùa xuân 2019, tôi có dịp đến thăm thành phố Asheville của tiểu bang bên cạnh. Đây là một thành phố có bề dày lịch sử và nổi tiếng với Biltmore House, nơi cư trú chính, là một biệt thự theo phong cách Chateauesque cho George Washington Vanderbilt II trong khoảng thời gian từ 1889 đến 1895 và là ngôi nhà tư nhân lớn nhất ở Hoa Kỳ, với diện tích 178.926 feet vuông (16.622,8 m2) khu vực nhà ở. Vẫn thuộc sở hữu của con cháu của George Vanderbilt, nó vẫn là một trong những ví dụ nổi bật nhất về biệt thự Thời đại Gilded.

Có rất nhiều khu nhà nghỉ trên núi, đường đi quanh co nhấp nhô rất đẹp. Bên kia đồi là khu nhà máy làm bia nổi tiếng, có sân chơi rộng và nhiều xe bán thức ăn gọi là: Food Truck. Từ nhà chúng tôi nghỉ nhìn ra khung cửa có thể thấy được dòng sông nhỏ, chiều vắng lặng và đêm về lắng nghe tiếng nước chảy róc rách từ một nhánh sông ở bìa rừng, đời sống thật yên bình khiến tôi hình dung đến một thành phố đáng yêu đã đi qua là Austin ở Texas.

Thành phố nhỏ này thật nên thơ với con sông French Broad chảy qua thành phố; nơi có nhiều điểm du lịch mà những ai yêu thiên nhiên, yêu lịch sử và địa lý sẽ vô cùng yêu thích. Hãy cùng tìm hiểu đôi chút về dòng sông này.

French Broad được đặt tên bởi những người Pháp định cư trong khu vực từ nhiều thế kỷ trước tại thời điểm nó là một trong hai con sông rộng lớn ở phía tây tiểu bang Bắc Carolina.

Dòng sông bắt nguồn từ gần thị trấn Rosman ở Transylvania County, Bắc Carolina, vào Tennessee. Nơi hợp lưu của nó với sông Holston tại Knoxville là điểm bắt đầu của sông Tennessee. French Board chảy qua các quận Transylvania, Buncombe, Henderson và Madison ở Bắc Carolina, và Cocke, Jefferson, Sevier và Knox ở Tennessee, và chảy ra một phần lớn của Rừng Quốc gia Pisgah và Rừng Quốc gia Cherokee.

Đặc biệt vùng biển của French Broad chảy từ nam đến bắc cho 218 dặm (351 km), và đã góp phần hình thành các dãy núi Appalachian.

Bộ lạc Cherokee có nhiều tên gọi cho dòng sông French Broad như là: Agiqua ở vùng núi, Zillicoah phía trên thành phố Asheville và Tahkeeosteh ở dòng chảy phía nam Asheville. Như với hầu hết các nhóm bản địa trên khắp thế giới, người Cherokee ra sông để cầu nguyện và thực hiện các nghi lễ nhận chìm. Theo ngôn ngữ Cherokee đồng nghĩa với các từ để tắm và nhận chìm. Trong lịch sử, các bộ lạc đã xem các trận lũ lụt của sông này là một phần tự nhiên của bất kỳ chu kỳ thời tiết. Họ cũng biết rằng French Broad đã mang đất giàu cho nông nghiệp khi sông bị ngập lụt, và sau đó đem cát tươi cho sàn nhà bẩn của họ.

Theo các nhà khảo cổ Người Anh ban đầu biết nó với tên gọi là Broad River, theo cách nó được viết trên bản đồ 1766 của các quốc gia Ấn Độ. Tuy nhiên, đến năm 1776, từ French đã được thêm vào vì phần lớn lãnh thổ phía tây của Blue Ridge, nơi dòng sông rút cạn, đã bị Pháp chiếm đóng vào những năm 1700. Sông French Broad có tổng chiều dài của nó ở Bắc Carolina là khoảng 70 dặm. Càng ngày độ dốc của sông này càng xuống thấp với sự xói mòn chậm, trong khi những dòng sông trẻ tuổi thì chảy nhanh hơn, rơi xuống biển mang theo nhiều trầm tích.

Lưu vực sông bao gồm 24 đô thị có tổng dân số khoảng 400.000 người vào đầu những năm 2000. Một trong hai con sông ở Hoa Kỳ chảy về phía bắc, French Broad cũng là một trong những con sông lâu đời nhất thế giới, được dự đoán trước, trong đó gồm: French Broad, sông Nile và New River (sông New cũng nằm ở vùng núi Bắc Carolina).

French Broad chảy qua thành phố Asheville, nơi nó đón dòng sông Swannanoa và tiếp tục đi về phía bắc vào Tennessee chừng 102 dặm tiếp nối vào sông Holston để tạo thành sông Tennessee gần thành phố Knoxville, và cuối cùng chảy vào sông Mississippi.

Kể từ khi những người châu Âu đầu tiên định cư khu vực này vào cuối thế kỷ 18, bờ sông French Broad đã phục vụ cho các nhà máy bông, công viên ven sông, thậm chí cả tàu hơi nước bị hủy. Dòng sông đã chứng kiến việc xây dựng nhà máy trên một khu đất nâu, qua đó hồi sinh một bãi chôn lấp phụ tùng ô tô và phụ tùng ô tô cũ để lại nhiều ô nhiểm.

Năm 1955, một phụ nữ trẻ: Wilma Dykman đã xuất bản tác phẩm "The French Broad". Gọi dòng sông là "Quá dày để uống và quá mỏng để cày", trong một chương có tựa đề “Ai đã giết chết dòng sông?”?Dykman nêu lên mối lo ngại về tình trạng của dòng sông, điều này đã sớm được xác nhận bởi Bộ Khảo sát Ô nhiễm năm 1957. Với việc thông qua Đạo luật Nước sạch năm 1972 dòng French Broad đang trên đường trở về nơi ẩn náu sạch sẽ của thiên nhiên được rất nhiều người yêu thích.

Năm 1991 nhà máy bia thủ công lớn thứ hai và thứ ba ở Hoa Kỳ (New Belgium và Sierra Nevada) được xây dựng nằm trên bờ biển của French Broad. New Belgium cùng một hãng bia địa phương là Công ty bia Wedge, mời mọi người đến các cơ sở của họ để thưởng thức bia thủ công, và hai công ty cũng hợp tác trong các sự kiện để mang lại lợi ích cho miền đất xanh chưa phát triển, được dành để sử dụng giải trí và hành trình bảo vệ môi trường.

Rời Asheville sau mấy ngày leo núi, ngắm sông, vui cùng thiên nhiên, tôi yêu thành phố miền núi này, yêu những ngôi nhà nhấp nhô trên đồi. Có nhiều quán ăn nhìn xưa cũ nhưng rất đông khách. Nếp sống người dân có phần khỏe mạnh kiểu miền quê. Và yêu cả dòng sông French Board thơ mộng chảy dài qua thành phố, uốn lượn quanh co với những cây cầu sắt cổ điển, vững chắc, không tô điểm màu mè rồng bay phượng múa. Thật khác hẳn dòng sông Hàn ở quê tôi... đã một thời yêu dấu xa rồi.

Nguyễn Diệu Anh Trinh
April 2019